De Lommerd, Arie de Groot, interview – 30 september 2020

Het is 30 september 2020, koffietijd in de ochtend. We zijn bijeen in De Lommerd met Arie de Groot, Jan Schaareman, Willem van Gent en mijzelf voor een verkenning over hoe het was in de Spijkerstraat, lang geleden. Arie is speciaal gekomen naar deze afspraak met de werkgroep erfgoed Spijkerkwartier. We leerden Arie kennen door de belangstelling van Ben Rijssemus, die zijn oude vrienden daarop bijeen trommelde voor een eerdere sessie in het Oranjekoffiehuis. Daarvan volgt verslag een andere keer. Arie gaf aan dat hij graag in alle rust over dat verleden wilde vertellen i.p.v. de drukte van het Oranjekoffiehuis.

Arie toont ons de foto’s, ze zijn geprint, en ze zijn voor ons om te behouden. Het papier is wel erg dun voor foto’s en vermoedelijk zijn de originelen van betere kwaliteit*. NB. De in dit artikel bijgevoegde foto’s zijn later bij Arie thuis gescanned en benoemd, waarvoor dank aan Arie en Lenie.

We zien winkel-interieurs, vader de Groot, bedienden, we zien op straat jongens met steps, kinderfietsen, jongelui van een jaar of vijf zes. Jongens op straat op de rand van een openstaande kofferbak. Een feesttafel binnen, met mensen, met feesthoedjes, damestassen en bloemen op tafel. Een maaltijd met een groep in de Blauwe Hoek, de plek waar eerder de ‘zuivel en kaas’-winkel van vader de Groot was, nadat ze de winkel op Spijkerstraat 104 hadden verlaten. Op dat adres bleven ze eerst nog wel wonen. Het was een heel bijzondere ervaring om te daar zo dineren, waar eerder de winkel was!

Lange tijd zouden vader en moeder de Groot op de hoek van de Spijkerlaan met de Spijkerstraat de winkel doen.

We zien een foto van De Blauwe Hoek uit begin jaren 10 van deze eeuw en een recente van toen de blauwe regen er nog was in 2019. Een foto van toastende heren, met links Arie met een glas rode wijn. Een interieurfoto in het pand waar nu de Blauwe hoek zit, Spijkerlaan 1. Met de kenmerkende open ronde boog in de muur, die zat er toen reeds.

Een klassefoto met Arie, in de klas van de ULO aan de Parkstraat. En tot slot een foto van de overburen van Spijkerstraat 104 (Arie’s woonadres) van de etalage van Groothandel Aardappelen Jac. Van Steijn. Later deed Van Steijn handel in kolen.

De groep waarin Arie verkeerde in zijn jeugd, was niet dezelfde als al die andere groepen, er waren allerlei groepen. De school met de bijbel, de ULO aan de Parkstraat, noemde men in die tijd “de school met de heibel” Meneer Uyttenbogaard was schoolhoofd.

Herinneringen komen in flarden, wie was waar ook alweer. Kapteijn woonde op de hoek van de Spijkerstraat en de Tweede Spijkerdwarsstraat. Ja religie speelde in die dagen een grote rol. Daar zit een heel verhaal aan vast natuurlijk.
Na de oorlog had je een golf aan jongelui in de buurt. Veel jeugd dus. De meeste waren katholiek. Arie voetbalde wel mee op het lege terrein van het Oude Land. De voetbalevereniging heette VDZ, dat betekende Volharding Doet Zegevieren. Maar vriend Kaptein… Familie de Groot mocht er niet bij, want protestant. En Martinus was een clubhuis voor katholieken.

Vader de Groot was in de kaas&zuivel. Dat was dus middenstand. Je deed geen boodschappen bij de verkeerde. Bijvoorbeeld bij de Coöperatie, want dat was een socialistisch georganiseerd bedrijf. Daar kwam je niet als middenstander. En dus deden familie de Groot en anderen, de boodschappen bij geloofsgenoten.

Tegenover De Lommerd zat kruidenier VIVO Slothouber. Dan had je nog kruidenier Van Dam, waar nu… naast waar Geurts z’n Slijterij zat op de andere hoek van de Spijkerstraat en Spijkerlaan, dus aan de overkant van de kaas&zuivel-winkel. Kruidenier Van Dam was voorheen Wiggers.

Naast ons woonhuis, op 102 zat een kapsalon van Job Nijhuis.

Arie is geboren in 1944, nog voor de evacuatie. Die evacuatie ging van Velp naar Gorkum. En Arie lag als baby bovenop de kar. In 1964 overleed vader en toen werd verhuist naar de Steenstraat om te wonen. Arie startte toen drie groentewinkels, in De Laar, in Elderveld en in Kronenburg. “Groente de Groot”.

In de tijd vóór de prostitutie woonde Arie ook hier. Hij heeft een goed visueel geheugen zegt hij. De winkel zat dus aanvankelijk ook op Spijkerstraat 104 tegenover Van Steijn. Eén van de foto’s toont het interieur nog van die winkel. Links twee oudere personeelsleden, een mevrouw met onbekende naam en de heer Remmeke, rechts staat de vader van Arie als jong winkelier. Op de marmeren toonbank zien we een snijmachine.

Op de lagere school.
Die was aan de Prinsessestraat 28 (nu gemeentelijk monument), met aan de achterzijde (Gravenstraat) de ingang. Het deel aan de Prinsessestraat was de gymzaal. Vlak daarbij was er nog een school, voor de katholieken: Petrus Canisius aan de Rietgrachtstraat hoek Gravenstraat. Op de binnenplaats van de school aan de Prinsessestraat stonden twee grote bomen op de speelplaats. In het midden van de school had je twee lokalen, en dan een lange gang naar de gymzaal. Samen 6 lokalen voor 6 klassen. Het was druk en vol. Met soms 40 kinderen per klas. Soms waren er van twee klassen kinderen in één lokaal, als bijvoorbeeld klas 5 weinig kinderen had en klas 6 te veel, dan loste men dat zo op.

In de zomers was het op Thialf zwemmen, in de winter was het schaatsen op Thialf. En er was het Sportfondsenbad, een gebouw van voor de oorlog (ca 1930). Dat was voor schoolzwemmen. We liepen van school er naar toe met de klas. Zo ook naar de bioscoop.

Na de lagere school kwam de ULO, 4 jaar. Met krapte in de bezetting zocht het leger nieuwe aanwas bij de jeugd, nieuwe jonge dienstplichtigen. Arie ging aldus naar Deelen en naar Nijmegen voor de opleiding op de LIMOS (Luchtmacht Instructie Militaire Opleiding School). Dat ging per trein dan naar Nijmegen en het vertrek was vanaf Velperpoort, welk station hij verbouwd zag worden. Arie herinnert zich een reis naar Gorkum (daar was familie, in o.a. de Alblasserwaard, en Schelluinen waar moeder vandaan kwam) met de stoomtrein die ook langs Tiel kwam. De hoofdlijnen zoals die naar Utrecht, die waren al met die groene treinen. Dat elektrificeerde langzamerhand.

Schoolreisjes waren er ook. Er was een buurtvereniging, die was ‘algemeen’. Vanuit de Driekoningendwarsstraat reisde hij met een groep naar de speeltuin, in Nijmegen (Tivoli), bij Oosterbeek (Westerbouwing) of Apeldoorn (Echoput). Op de ULO deden ze niet aan schoolreisjes.

Er waren twee lagere scholen in de Spijkerstraat, school V op de hoek met de Boekhorstenstraat en school X op de hoek met de Schoolstraat. Merkwaardig: de buurtjongens kenden die scholen eigenlijk ook niet. Veel zaten er op het Petrus Canisius aan de Rietgrachtstraat. En veel ook zaten er in de Vijfzinnenstraat op de Eusebiusschool bij de fraters van de Klingelbeekseweg, vult Willem aan.

Na de ULO heeft Arie eerst nog twee jaren ‘thuis’ gewerkt in de melk-kaas handel met ook vleeswaren. Vader had de melk-wijk en de bezorging ging niet met een elektrische hond, maar met een driewieler met een benzinemotor. Arie reed er niet mee. Hij had wel een andere wijk, met een ‘mechanische hond’ die je moest aanzwengelen. Dus met een motor. Die kwam van de CAMIZ, te leen. De spullen had je dan in bruikleen en uit de verkoop hield je wat over.

De échte armoede was in de Eerste Wijkstraat en de Tweede Wijkstraat. Mensen in trieste omstandigheden. Daar voetbalden we mee. Je kwam er niet thuis. Er was in de Wijkstraat een snoepwinkeltje, voor 1 cent kocht je daar een snoepje. Heel klein, een soort woonkamertje.

Waar voorheen de sigarenwinkel aan de Spijkerstraat was, van de heer Bouwman, daar had Brinksma een sigarenwinkel. De ijssalon die er naast was, kwam pas later als ijssalon nadat de vader van Ids Sijbrandij die erbij had gekocht.

Arie wilde nog vertellen over de ULO. Hij groeide op in een zwaar gereformeerd gezin en hij was op de ULO in zijn pubertijd. Het hoofd van de school had Arie aangesproken op zijn gedrag. Voetballen op de zondag? Dat kon niet, de zondag is een rustdag. Arie protesteerde: Uyttenbogaard was zelf gezien toen hij uit eten was in Café Royal (nu INGbank op ‘t Willemsplein). Dat was ongemakkelijk en Uyttenbogaart nam contact op met de ouders van Arie. Uiteindelijk hoefde hij niet van school en mocht Arie toch de ULO afmaken. Arie vult nog aan dat voor de jeugd de religie niet zo’n grote rol speelde, het was niet echt een blokkade.

Naar de kerk ging men bij het station naar de Westerkerk, of naar de Rietgrachtstraat de Oosterkerk. Musis Sacrum was na de oorlog ingericht als kerk. Het zat er tjokvol elke zondag (hervormd en dat was veel lichter). De ULO was zwaar gereformeerd als school. Maar toch, het Spijkerkwartier was anders dan de Alblasserwaard. De bible-belt? Ja, dat was Nijverdal, Staphorst, Nunspeet, Schaarsbergen, en de Alblasserwaard.

Tot slot

De foto met de vier jongens: vrnl Brinksma, Dicky Rijssemus, Arie de Groot en Henk Molhuizen. De Foto met 5 mensen: li zit Rob Mijnhart met een..

Foto vijf jongens, vrnl: Brinksma, Eef Toonen, Henk Molhuizen, Arie de Groot en Jan Verhoef uit de Spijkerstraat.
Grote groepsfoto van de ULO: o.a. Rijkaart, Schok, Derksen, Camlott, en linksbovenaan: Arie.
Foto vier mensen: le moeder, bediende en vader en Arie met glimlach.
Foto 5 mensen in huiskamer op 104, vlnr: Arie, Henny Brinksma, nog een Brinksma, 1 onbekend een Ratelband (neef van Emile).

REACTIES
Reactie 29apr2022 van Geja Regterschot.
“Leuk om te lezen, memory lane voor mij. in 1960 woonden wij in de parkstraat 114. De familie van Dam hebben wij goed gekend, maar ook de familie van Londen. Waar ik benieuwd naar ben, zijn foto’s van het interieur van clubhuis het vuur. Ik kan mij die grote brede trap naar de zolder herinneren en die enorme zolder waar wij kookles kregen. 6 jaar en mijn eerste spaghetti gekookt.”