Buitenrust omstreeks 1935

Op 26 juni 1832 overlijdt in zijn huis Buitenrust aan de Steenstraat te Arnhem Jan Willem Evers, o.a. president van de Kamer van Koophandel, op 76-jarige leeftijd. Zijn weduwe Anna Elisabeth Boekelman laat dit weten in een advertentie in de Opregte Haarlemsche Courant.

Jan Willem Evers

De weduwe vertrekt uit Buitenrust en gaat wonen in de Bakkerstraat, waar zij in 1837 overlijdt.

In 1833 krijgt Buitenrust nieuwe bewoners, het zijn de Limburgse domineeszoon Nicolaas  Rudolph Guichart en zijn vrouw Rose Philisienne Goese, zij komen vanuit Rotterdam en  hebben daarvoor enige jaren in St.Petersburg gewoond. Zij blijven er wonen tot in 1839. Zowel Nicolaas (1850) als Rose (1845) overlijden in Meerssen.

Buitenrust wordt te koop gezet en de inboedel, waaronder in St. Petersburg vervaardigde mahonie meubelen en een Frans Hals wordt geveild.

Als volgende bewoners worden in een artikel in de Arnhemsche Courant uit 1941 Heijman Frank en zijn vrouw Sophia Marcus Vos genoemd. Heijman is van beroep vleeschhouwer en overlijdt op 15 juli 1868 in Arnhem.

Het echtpaar Frank wordt opgevolgd door Theodorus Jacobus Marius, hij is in 1817 in Arnhem geboren en van beroep “apothecar en chemist”. Hij is getrouwd met Johanna Wilhelmina Post. Samen met zijn broer en zwager heeft hij een handel in “droogerijen en chemicaliën”. In 1846 verkoopt hij zijn apotheek aan B. Miedema en vestigt hij zijn bedrijf op de hoek van de Smoorpotsteeg

Uit de overlijdensakte van zijn zoontje blijkt dat hij in april 1851 aan de Steenstraat (in Buitenrust) woont. Theodorus overlijdt in 1876 in Terborg, zijn vrouw Johanna in 1889 in Hilversum.

A. Markus schrijft in 1907 over Marius het volgende: “Rechts van de Smoorpotsteeg, nu Boekhorsterstraat, had men de fabriek van chemicaliën van den Heer Th. J. Marius, wiens woonhuis aan de overzijde van de steeg een eind van de openbare weg lag, waarin nu het doorgangshuis gevestigd is”.

In 1876 wordt de timmerman Hendrik Buurkes de nieuwe eigenaar, hij is de weduwnaar van Maria Wiggers die in 1862 is overleden. Hendrik overlijdt in 1881 in zijn huis aan de Steenstraat.

In 1881 wordt het pand gesplitst in 2 herenhuizen (Steenstraat 84 en 85) en zo te koop aangeboden. (het huisnummer verandert later in Steenstraat 30 en 32)

Mej. Hendrika Elisabeth Betz koopt het pand in 1882 en begint daar een doorgangshuis; een opvang voor “gevallen vrouwen” d.w.z. prostituees en ongehuwde moeders waarvoor een betrekking wordt gezocht. In 1886 verschijnt een artikel over de goedgelovige Mej. Betz in veel Nederlandse en Indische kranten.

Dhr.L Heldring doet verslag van de financiële situatie in 1883.

“Ofschoon de inrichting op zeer bescheiden en eenvoudige wijze in stand werd gehouden, overtreffen de uitgaven (f.1210,94) toch nog de inkomsten (f.1117,93), zoodat men een tekort had van f.92,49. De commissie klaagt daarbij over de zeer geringe sympathie van Arnhem’s ingezetenen en doet een krachtig beroep om hare stadgenooten tot ondersteuning te bewegen”.

Hoewel volgens het artikel in de Arnhemsche Courant het doorgangshuis al in 1899 al aan de Wijkvereeniging voor wijk E wordt verkocht, wordt in 1913 Mej. A.G.Scholten nog aangesteld als directrice van het doorgangshuis.

Naast doorgangshuis wordt het oude Buitenrust nu een wijkhuis, de wijkzuster houdt er spreekuur, er worden kinderactiviteiten georganiseerd en de drankzuchtigen kunnen er terecht.

In 1939 zijn er plannen Buitenrust/Het wijkhuis te slopen, maar dit gaat niet door (misschien door de oorlog). Bij de beschietingen in september 1944 wordt het pand aan de Steenstraat 34 verwoest. Het wijkhuis op nr. 30 en 32 blijft gespaard, zoals op een luchtfoto uit 1946 te zien is. In 1948-1949 wordt het pand door de gemeente Arnhem onteigend van de Ned. Hervormde Gemeente, de eigenaar van het wijkhuis.

In 1952 is de Arnhemsche Centrale Verwarmings Industrie gevestigd in het pand.

Die er later (1956 en 1957) een verdieping bovenop bouwt en er een zijkant afsloopt. Op de bouwtekening uit 1957 staat op het gedeelte van het pand dat er wordt afgesloopt: onteigend. Mogelijk gaat het hier om het gedeelte dat er bij de splitsing van de villa in 2 herenhuizen in 1881 is aangebouwd om een tweede entree te maken. En zo veranderde de voor 1832 gebouwde Villa Buitenrust aan de Steenstraat in een appartementencomplex aan de Boekhorstenstraat.

Artikel Arnhemsche Courant zaterdag 4 januari 1944:

“Het wijkhuis aan de Steenstraat

De meeste lezers van dit blad zullen zich nog herinneren, dat het huis op den hoek van de Steenstraat en Boekhorstenstraat aan een grooten tuin was gelegen, afgescheiden van het trottoir door een hek met het opschrift Buitenrust. Dit was het laatste buitenverblijf aan de Velpersteenstraat voorbij de Velperbarrière en vroeger Velperpoort. De tuin was vol boomen en een pad voerde van het ingangshek naar de daarachter gelegen villa. Met den storm van 14 nov. j.l. zijn de laatste boomen gevallen en de tuin is nu een ruïne geworden. Wat de geschiedenis van het pand betreft kan ik het volgende mededeelen: Oorspronkelijk is het een terrein geweest van den heer Jan Willem Evers, president van de Kamer van Koophandel, die in het begin der vorige eeuw woonde in de Ketelstraat waar thans de firma Bunker haar winkel heeft. Omstreeks 1840 is het buitenverblijf met tuin door de familie Evers verkocht aan Heymans Frank, die het in 1854 verkocht aan den heer Th.J.Marius, apotheker en chemicus, die aan de overzijde, in de Smoorpotsteeg, een fabriek had.

In 1876 werd het door de erfgenamen van Marius verkocht aan Hendrik Buurkes, timmerman alhier, die het in 1882 overdeed aan mej. H.E.Betz, bestuurslid van de Vrouwenvereeniging tot opbeuring en redding van gevallen vrouwen, later genoemd “Het doorgangshuis”. Het doel was vrouwen door invloed van de christelijk liefde zoo mogelijk op een beteren weg te helpen, zonder onderscheid van kerkgenootschap. Aan deze inrichting zijn de namen van enkel ingezetenen verbonden, die in de loop der jaren als bestuurslid fungeerden, o.a. baron van Lynden, mr. J.S. Royaards, mevr. Homoet en mej. A. Homoet, mr. B.P. baron van Verschuer, ds. J.E.Schroder, ds. J.H.L. Roozemeyer, R.E. Menthen, mr. E.C.G. Scheidius enz. welke in dit verband met eere genoemd mogen worden. In October 1895 werd opgericht de Wijkvereeniging voor wijk E der Nederd. Hervormde Gemeente, die in 1899 het Doorgangshuis kocht. Hier hield zuster Meyer dagelijks spreekuur sedert die tijd en thans is de tegenwoordige wijkzuster nog iederen dag van 1 tot 2 uur aanwezig op het spreekuur. Als voorzitter treedt nu op Dhr. H.J. Hak.

J.G.A. VAN HOGERLINDEN.